2016թ. հոկտեմբերի 5-ին ՀՀ պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանը հայտարարեց բանակաշինությունից ազգ-բանակ հայեցակարգին անցման մասին: Այս ընթացքում հայեցակարգի իրագործման ուղղությամբ մշակվեցին մի շարք ծրագրեր, որոնք հանրային շրջանակներում առաջացրին իրարամերժ կարծիքներ: Եթե հետաքրքրված եք «ազգ-բանակ» կոնցեպցիայի թեմայով, ունեք ձեր սեփական տեսակետն այս հայեցակարգի շուրջ, հրավիրում ենք Ձեզ «Հոդված 3» ակումբի կազմակերպած բանավեճ-քննարկմանը, որը տեղի կունենա մայիսի 31-ին 16:00-ին: Քննարկում-բանավեճի ընթացքում կխոսենք կոնցեպցիայի էության և արդյունավետության մասին: Հարցերը կլինեն երկու առանցքային խնդրիրների վերաբերյալ. • Արտաքին վտանգը ստիպում է հասարակությանը մոբիլիզացնել եւ զարգացնել զինված ուժե՞րը, թե՞ խորացնել միլիտարիզացիան՝ հետին պլան մղելով տնտեսական զարգացումը եւ մարդու իրավունքները, • Ազգ-բանակ կոնցեպցիայի իրացման միջոցով զինված ուժերը կդառնան տնտեսության շարժիչ ո՞ւժը, թե՞ կավելացնեն տնտեսության ֆինանսական ծանրաբեռնվածությունը: Բանավեճի վերջում սպասվում է հետաքրքիր և նորարար խաղ՝ քաղաքական, իրավական հարցերով ու քաղաքական գործիչների հայտնի խոսքերով «ԱՅԼԿԵՐՊ»: Մամուլի հաղորդագրություն «Ազգ–բանակ. անհրաժեշտ մոբիլիզացիա վտանգի դեմ, թե՞ միլիտարիզացիայի խորացում» «Հայաստանում հենց սկզբից արատավորվել է «Ազգ–բանակ» գաղափարը։ Բանակն ավելի շատ պատժի տարածք է, քանանվտանգություն ապահովող կառույց». «Հոդված 3» ակումբում մայիսի 31-ին «Ազգ–բանակ. անհրաժեշտ մոբիլիզացիա վտանգի դեմ, թե՞ միլիտարիզացիայի խորացում» թեմայով հանրային քննարկմանը հայտարարեց ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը: Նրա խոսքով, այժմ ՀՀ իշխանություններն ի դեմս Պաշտպանության նախարարության, շրջանառության մեջ են դրել «Ազգ–բանակ» հայեցակարգ, որն իրականում պարզ չէ, թե ինչի մասին է: «Չկա հստակ կազմված փաստաթուղթ, կան մի քանի գաղափարներ, որոնցիցմեկը «1000 դրամների» պայմանական անունը ստացած նախաձեռնությունն էր, որը միանշանակ չընկալվեց», – ասաց Խառատյանը։ «Հայաստանում բանակն ավելի շատ պատժի տարածք է, քան անվտանգություն ապահովող կառույց», – ասաց նա՝ պարզաբանելով, որզինվոր հասկացողությունը ՀՀ–ի բարոյական արժեհամակարգում երրորդական տեղում է: Ընդհանրապես, երբ 2016թ. հոկտեմբերի 5-ին ՀՀ պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանը հայտարարեց բանակաշինությունից«Ազգ–բանակ» հայեցակարգին անցման մասին, դրա իրագործման ուղղությամբ մշակվեցին մի շարք ծրագրեր, որոնք հանրայինշրջանակներում առաջացրին իրարամերժ կարծիքներ: Հայեցակարգը ներկայացնելուց հետո հարցեր առաջացան, թե ի՞նչ է փոխվել բանակում, արդյո՞ք ապրիլյան պատերազմից հետոծագած խնդիրները լուծվել են, կոռուպցիոն ռիսկերի վերացման ուղղությամբ իրական աշխատանք է տարվել և, արդյո՞ք բանակն է այնհիմնական առանցքը, որի շուրջ պետք է համախմբվի ազգը, թե՞ իրավական–սոցիալական պետությունը, որի ղեկավարած բանակումկբացառվեն անարդարությունները, կոռուպցիան և վստահության բարձր մակարդակի դեպքում առանձին հայեցակարգերի կարիք չիլինի: Քննարկման մասնակիցները մտավախություն էին հայտնում, որ Հայաստանի պարագայում, երբ ժողովրդավարական քաղաքականհամակարգի զարգացվածության խնդիրների ու քաղաքացիական ինստիտուտների ակնհայտ թուլության պայմաններումպետականաշինության առանցքում հայտնվում է «ազգ–բանակ» գաղափարը, ապա շեշտակի մեծանում է միլիտարիզացիայի վտանգը: Այս համատեքստում երկու հիմնական հարցեր են առաջ գալիս: Առաջին, արտաքին վտանգը ստիպում է հասարակությանըմոբիլիզացնել եւ զարգացնել զինված ուժե՞րը, թե՞ խորացնել միլիտարիզացիան՝ հետին պլան մղելով տնտեսական զարգացումը եւմարդու իրավունքները: Երկրորդ՝ ազգ–բանակ կոնցեպցիայի իրացման միջոցով զինված ուժերը կդառնան տնտեսության շարժիչ ո՞ւժ, թե՞ կավելացնեն պետության ֆինանսական ծանրաբեռնվածությունը: Հենց այս խնդիրների մասին խոսելով՝ «Խաղաղության երկխոսություն» ՀԿ նախագահ Էդգար Խաչատրյանը հիշեցրեց, որ ըստ տարբերմիջազգային մասնագիտացված կառույցների գնահատականների Հայաստանն Արևելյան Եվրոպայում ամենառազմականացվածերկիրն է: «Իսկ վերջին իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ ռազմականացումն ավելի է խորանում», – ասաց նա՝ հավելելով, որազգ–բանակ գաղափարն, այս համատեքստում, առաջին հերթին Հայաստանի համար արտաքին քաղաքականության հայեցակարգն է: «Այսինքն՝ Հայաստանն ինչ ձևով է ներկայանում աշխարհին: Եթե այդ տեսանկյունից նայենք՝ ինչո՞ւ պետք է Հայաստանիքաղաքականությունը, Հայաստանի ուղերձն ամբողջ աշխարհին ներկայացնի պաշտպանության նախարարը: Դա ինձ համար ցուցիչ է, որ Հայաստանը ռազմականացված երկիր է: ՀՀ–ն զարգանալու է միայն այդ ուղղությամբ, ո՞ւր են մնում ակտուալ խնդիրները՝քաղաքական ճգնաժամ, կոռուպցիա եւ այլն: Արդյոք ազգ–բանակ կոնցեպտն առաջարկում է լուծումներ Հայաստանի տնտեսականզարգացման համար»,- ասաց Խաչատրյանը՝ հավելելով, որ երկրում միլիտարզիզացիայի խորացումը կարող է հանգեցնել բանակինկատմամբ քաղաքացիական վերահսկողության թուլացման ու որպես հետեւանք՝ ուժային կառույցների դերի շեշտակի աճի: «Այն է՝ քաղաքացիական ու դեմոկրատական ինստիտուտների դերակատարությունը կարող է շեշտակի նվազել, հատկապես որ դեռհասկանալի չէ, արդյոք այս հայեցակարգով լուծվում են բանակում առկա խնդիրները՝ կապված ոչ կանոնադրականհարաբերությունների, կոռուպցիայի հետ», – ասաց նա: Քննարկման մյուս բանախոս Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի նախագահ Թեւան Պողոսյանի կարծիքը տարբերվեցմյուս բանախոսների մոտեցումներից: Մատնանշելով բանակում առկա խնդիրները՝ նա սակայն «Ազգ–բանակ» հայեցակարգնհամարում է դրանց լուծումներ տալու հնարավորություն: «Ազգ–բանակում պետք է ձեւավորվեն մեխանիզմներ, որով կոռուպցիայի դեմ կպայքարենք: Հայաստանն իր ստեղծման օրվանից եղել էազգ–բանակ կոնցեպտի մեջ: 1991-ին, երբ սկսել ենք ու ունեցել ենք ռազմական գործողություններ, հազարավոր մարդիկ գնացել եներկիր պաշտպանելու, ազգ–բանակ չէ՞ր, հազարավոր մարդիկ սփյուռքից գումարներ են ուղարկել, որ կարողանան զենք, ուտելիք գնեն, ազգ–բանակի կոնցեպտ չէ՞», – ասաց նա՝ հավելելով, որ այս հայեցակարգում ճիշտ և իրականությունից բխող մոտեցումներիամրագրամն և դրանք կյանքի կոչման պարագայում հնարավոր կլինի դրական արդյունքի հասնել: «Մենք ցանկանում ենք դառնալ այնպիսի երկիր, ինչպիսին է Շվեյցարիան կամ Իսրայելը, բայց պարզվում է՝ նրանք ազգ–բանակով ենայդպես դարձել», – հակադարձեց նա: Քննարկմանը ներկա որոշ քաղաքացիներ և փորձագետներ չհամաձայնեցին Պողոսյանի մատնանշած Շվեյցարիայի և Իսրայելիհամեմատությունների հետ: «Այդ երկու օրինակները Հայաստանի պարագայում կիրառելի չեն, քանի որ այդ պետություններում բացի հզոր բանակից կան այնհավասարակշռող հզոր քաղաքական ու քաղաքացիական ինստիտուտներ: Իսրայելում անգամ ոչ ծանր հանցագործություններիհամար դատապարտում են երկրի նախագահին ու վարչապետին, որոնք պատերազմի մասնակից են: Իսկ Հայաստանում բանակումառկա խնդիրների մասին բարձրաձայնողներին գրեթե հավասարեցում են ազգի դավաճանների հետ», – ասաց «Բաց հասարակությանհիմնադրամներ– Հայաստան» կազմակերպության տնօրեն Լարիսա Մինասյանը: Սիրով՝ «Հոդված 3» ակումբի համակարգող թիմ